ضدعفونی‌کننده‌ها یا مواد آنتی سپتیک دسته ای از مواد ضد میکروب هستند که در سطح بافت‌های زنده پوست و بدن استفاده می‌شوند و به صورت مایع، ژل و فوم موجود می باشد و با اثر بر باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، اسپور باکتری‌ها و سایر ارگانیسم‌ها آنها را از بین می‌برند و یا از رشد آنها جلوگیری می‌کنند. در بیشتر مواقع شستن دست با آب و صابون ترجیح داده می شود زیرا ضدعفونی کننده دست در از بین بردن انواع خاصی از میکروب ها مانند نورو ویروس و کلستریدیوم دیفیسیل کمتر موثر است و برخلاف آب و صابون، نمی تواند مواد شیمیایی مضر را از بین ببرد و بعضی از آنها به دلیل کم بودن غلظت الکل، از اثر کمتری برخوردار هستند. ممکن است افراد قبل از خشک شدن ضد عفونی کننده دست به اشتباه آن را پاک کنند .
ضدعفونی کننده های بر پایه الکل معمولاً حاوی ترکیبی از الکل ایزوپروپیل، اتانول (الکل اتیل) یا ان-پروپانول هستند که در میان آنها ترکیبات حاوی 60 تا 95 درصد الکل، بیشترین تأثیر را دارند اما در زمان مصرف باید مراقبت کرد زیرا قابل اشتعال هستند برای جلوگیری از خشک شدن پوست ممکن است ترکیباتی مانند گلیسرول اضافه شود. برخی از ضدعفونی کننده ها حاوی رایحه نیز هستند اما با به دلیل خطر واکنش های آلرژیک کمتر مورد استقبال قرار می گیرند. ضدعفونی کننده های غیر الکلی معمولاً حاوی کلرید بنزالکونیوم یا تریکلوزان هستند. اما نسبت به آنهایی که بر پایه الکل هستند، تأثیر کمتری دارند.
بسیاری از افراد بر این باورند که الکل با درصد خلوص بالاتر قدرت بیشتری در گندزدایی دارد و الکل با درصد خلوص پایینتر و رقیقتر به معنای عدم کیفیت آن و وجود آب در بطری است. اما طبق نظریههای میکروبیولوژی، الکل 70 درصد برای عمل گندزدایی مؤثرتر از 91 درصد است و بسته به این مساله میباشد که قصد نابودی چه نوع میکروارگانیسمهایی وجود دارد.
اثر الکل در برابر ویروس‌ها متفاوت است و ویژگیهای هر ویروس منحصر به فرد است. ویروسهایی که دارای ساختار پوششی هستند، مانند ویروس آنفولانزا، سرماخوردگی، HIV و ویروس کرونا، با استفاده از محلول های الکل 60 درصد و نهایت 70 درصد غیرفعال می‌شوند، در حالی که این ماده برای دیگر ویروس‌ها مانند نوروویروسها مؤثر نیست.
سازمان غذا و داروی آمریکا توصیه می کند که مصرف کنندگان از تولید ضدعفونی کننده های خانگی پرهیز کنند چرا که در صورت ساخت نادرست، ضد عفونی کننده دست می تواند بی تأثیر باشد و گزارش هایی مبنی بر سوختگی پوست در اثر استفاده از ضد عفونی کننده دست خانگی گزارش شده است.
ضدعفونی کننده های غیر الکلی
برخی از ضدعفونی کننده ها نیز بر پایه الکل نیستند. این محلول‌ها حاوی ماده مؤثره غیر الکلی مانند بنز الکونیوم کلراید (نوعی ماده ضدعفونی‌کننده با طیف گسترده و خاصیت میکروب‌کشی قوی در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها) یا نانو ذرات نقره که پیش از این خاصیت میکروب‌زدایی قوی آنها به اثبات رسیده بود، یا ضدعفونی کننده های بر پایه کلر هستند. این مواد به صورت ترکیبی با پی‌اچ سازگار با پوست آماده سازی می‌شوند و به عنوان نسل جدید محصولات ضدعفونی‌کننده پوست و سطوح وارد بازار شده‌اند. چنین محصولاتی نیز در صورتی که مورد تأیید سازمان غذا و دارو و دارای نشان سیب سلامت باشند، می‌توانند کارایی خوبی در این ایام داشته باشند.
ضدعفونی‌کننده بر پایه کلر
بر اساس مطالعات انجام شده محلول‌های هیپوکلریت‌سدیم (سفید کننده‌های خانگی)، نوعی ترکیب شیمیایی اکسیدکننده است و خاصیت ضد میکروبی گسترده‌ای دارد. بنا به توصیه سازمان بهداشت جهانی، این ماده در غلظت ۰.۵ درصد برای ضدعفونی کردن سطوح و در غلظت ۰.۰۵ درصد می‌تواند برای ضدعفونی کردن دست‌ها استفاده شود. معمولا سفید کننده‌های خانگی در کشور ما در غلظت ۵ درصد به فروش می‌رسند.
بنابراین برای ضدعفونی کردن سطوح کافی است یک فنجان از محلول اصلی مانند وایتکس را با ۹ فنجان آب مخلوط کنید و سپس از آن برای ضدعفونی سطوح استفاده کنید. همچنین می‌توانید یک فنجان از محلول رقیق‌شده را با ۹ فنجان دیگر آب مخلوط کنید و از آن برای ضدعفونی دست استفاده کنید.
مهم‌ترین اصلی که برای انتخاب مواد ضدعفونی‌کننده در این ایام باید در نظر داشته باشیم این است که به دنبال ترکیباتی باشیم که حتما خاصیت «ضد ویروسی» داشته باشد. همه ما بارها روی بسته‌بندی بسیاری از محصولات تجاری با واژه آنتی‌باکتریال روبه‌رو شده‌ایم. از لحاظ لغوی آنتی‌باکتریال به معنای ضدباکتری است و از آنجا که ساختار باکتری‌ها ساده‌تر از ویروس‌هاست، الزاما هر ماده‌ای که باعث از بین رفتن باکتری‌ها شود ویروس‌ها را هم از بین نخواهد برد. در برابر آنتی‌باکتریال، واژه «آنتی‌سپتیک» به معنی ضد عوامل بیماری‌زاست که شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها می‌شود؛ در نتیجه اگر محلولی دارای تأیید سازمان غذا و داروی وزا
